Słowniczek

absencja (z łac. absentia) – nieobecność, brak.

AD lub A.D. (łac.) – anno Dómini, roku Pańskiego, w roku Pańskim.

Ad maiora natus sum. (łac.) – Do wyższych rzeczy jestem stworzony (Św. Stanisław Kostka).

A.M.D.G., lub AMDG, Ad maiorem Dei gloriam (łac.) – Na większą chwałę Bożą.

apokatastaza – herezja (głoszona m.in. przez Orygenesa) głosząca powszechny końcowy powrót do Boga wszystkich bytów, łącznie z diabłem i duszami potępionych w piekle.

Apostoł Narodów – Św. Paweł.

à propos (fr.) – w związku z, co do; nawiasem mówiąc, przy okazji, swoją drogą, nota bene.

ascensio (łac.) – Wniebowstąpienie (Chrystusa); wstępowanie, droga od góry, pielgrzymka (do Jerozolimy).

Audiátur et áltera pars. (łac.) – Niech zostanie wysłuchana i druga strona. Sentencja znana w starożytnej Grecji; także w prawie rzymskim.

áurea mediócritas (łac.) – złoty środek.

cor (łac.) – serce, duch, dusza, rozum, umysł, wola, odwaga.

Corrúptio óptimi péssima. (łac.) – Upadek najlepszych jest rzeczą najgorszą.

cum festinatióne (łac.) – z pośpiechem, śpiesznie.

cúi bono? (łac.) – na czyją korzyść? kto skorzystał? komu to przyniosło (przynosi) pożytek?

de facto (łac.) – faktycznie, istotnie, rzeczywiście, w rzeczywistości.

De intérnis non iúdicat prǽtor. (łac.) – Pretor (sędzia) nie rozstrzyga o sprawach wewnętrznych (myślach). Myśli nie są przedmiotem oceny sędziego. Zasada prawa rzymskiego.

De María numquam satis. (łac.) – O Maryi nigdy dosyć.

Deo gratias (łac.) – Bogu niech będą dzięki. (NIE: Bóg zapłać!)

Díes Rogatiónum (łac.) – Dni Krzyżowe.

distínguere (łac.) – rozróżniać, odróżniać, wyodrębniać.

Dóminus méus et Déus méus. (łac.)Pan mój i Bóg mój.

dubia (łac.) – wątpliwości.

dubium (łac.) – wątpliwość.

eschatologia – dział teologii dotyczący rzeczy ostatecznych.

exemplum (łac.) – przykład, wzór.

expressis verbis (łac.) – wyraźnie, dobitnie, bez ogródek.

faux-pas (fr.), [wym. fo:pá] dosł. fałszywy krok; nietakt, niezręczność, gafa, uchybienie formom towarzyskim, postępek nie na miejscu (za: W. Kopaliński, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych).

festa de praecepto (łac.) – święta nakazane, w których mamy obowiązek udziału we Mszy Świętej i powstrzymania się od prac niekoniecznych (tak, jak w każdą niedzielę).

festum de praecepto (łac.) – święto nakazane, w którym mamy obowiązek udziału we Mszy Świętej i powstrzymania się od prac niekoniecznych (tak, jak w każdą niedzielę).

fides ex auditu (łac.) – wiara ze słuchania (zob. Rz 10, 17).

Finis coronat opus. (łac.) – Koniec wieńczy dzieło.

fuga erroris (łac.) – ucieczka od błędu.

fuga peccati (łac.) – ucieczka od grzechu.

hagiografia – piśmiennictwo dotyczące świętych; żywoty świętych.

hebdómada (gr.) – tydzień.

Hebdómada Maior – Wielki Tydzień.

hebetudo (łac.) – tępota umysłowa, osłabienie, stępienie.

Historia sanctorum magistra vitae. (łac.) – Historia Świętych nauczycielką życia.

Immaculata (łac.) – Niepokalana.

kropielniczka – mały pojemnik na wodę święconą, zawieszany na ścianie, na przykład przy drzwiach wejściowych. Może być połączona z krzyżem lub innym pobożnym wizerunkiem. Przed używaniem powinna być poświęcona przez kapłana.

la bella virtù (wł.) – piękna cnota, cnota czystości.

lewitacja – unoszenie się nad ziemią. Dar, którym Pan Bóg obdarzył niektórych Świętych.

Meménto mori. (łac.) – Pamiętaj, że umrzesz; pamiętaj o śmierci.

Médice, cura teípsum. (łac.) – Lekarzu, ulecz samego siebie. Przysłowie, które Pan Jezus przytacza w synagodze w Nazarecie (zob. Łk 4, 23).

memoryzacja (z łac. memoria – pamięć) – przyswajanie, zapamiętywanie.

Mirábilis Deus in Sanctis súis. (łac.) – Przedziwny jest Bóg w Świętych swoich.

Missa (łac.) – msza.

Missale Romanum (łac.) – Mszał Rzymski.

mszał (łac. Missale) – księga liturgiczna służąca kapłanowi do odprawiania Mszy Świętej.

mysterium iniquitatis (łac.) – tajemnica nieprawości.

NB (także: N.B. lub n.b.) – nota bene (łac.), zauważ dobrze; pisane jako jeden wyraz notabene używane jest w języku polskim w znaczeniu: tak na marginesie, nawiasem mówiąc, à propos.

nec nominétur (łac.) – niech ani się nie wspomina.

nowenna (łac. novem – dziewięć) – praktyka modlitewna polegająca na odmówieniu określonych modlitw przez 9 kolejnych dni. Zwykle praktykowana publicznie jako przygotowanie do uroczystości bądź prywatnie, niezależnie od nich.

novíssima (łac.) – rzeczy ostateczne.

Novus ordo missae (łac.), skrót NOM – nowy porządek mszy. Msza wprowadzona powszechnie przez Pawła VI w 1 Niedzielę Adwentu 1969 roku, odprawiana w językach lokalnych. Popularnie zwana: msza posoborowa.

organizm duchowy – cnoty teologiczne, cnoty moralne, dary Ducha Świętego, łaski uczynkowe – nadprzyrodzone wyposażenie duszy, a zatem to wszystko, co stanowi o nadprzyrodzonym życiu duszy. Organizm duchowy, czyli nadprzyrodzony, został „nam dany na chrzcie, a odzyskujemy go przez rozgrzeszenie, jeśli mieliśmy nieszczęście go utracić” (o. R. Garrigou-Lagrange OP).

O témpora, o mores! (łac.) – Co za czasy, co za obyczaje!

paremia prawnicza – krótka sentencja (zasada, maksyma), wyrażająca w przystępny sposób fundamentalną zasadę prawną.

Per Maríam ad Jesum. (łac.) – Przez Maryję do Jezusa.

plagiat – przytaczanie cudzych tekstów jako swoich, bez zaznaczenia, że chodzi o cytat i bez podania autora. Jedna z form kradzieży własności intelektualnej. W niektórych kontekstach jest to proceder karalny.

Przedpoście – okres bezpośrednio przygotowujący do Wielkiego Postu; trwa od Niedzieli Siedemdziesiątnicy do Środy Popielcowej.

przeistoczenie (transsubstancjacja, łac. transsubstantiátio) – istotowa zmiana chleba i wina w Ciało i Krew Chrystusa, mająca miejsce podczas Mszy Świętej.

Quadragésima (łac.) – Wielki Post; okres pokuty trwający czterdzieści dni.

quam primum (łac.) – jak najprędzej.

quáttuor témpora (łac.) – Suche Dni.

Qui bene cantat, bis orat. (łac.) – Kto dobrze śpiewa, dwa razy się modli.

Qui cantat, bis orat. (łac.) – Kto śpiewa, dwa razy się modli.

Quinquagésima – Niedziela Pięćdziesiątnicy (Zapustna), trzecia niedziela Przedpościa.

Repetíta iúvant. – Rzeczy powtarzane są pomocne.

Requiem (łac.) – Msza żałobna.

Réquiem aetérnam dona éi Dómine, et lux perpétua lúceat éi. Requiéscat in pace. Amen. (łac.) – Wieczny odpoczynek racz mu (jej) dać, Panie, a światłość wiekuista niechaj mu (jej) świeci. Niech odpoczywa w pokoju. Amen.

Réquiem aetérnam dona éis Dómine, et lux perpétua lúceat éis. Requiéscant in pace. Amen. (łac.) – Wieczny odpoczynek racz im dać, Panie, a światłość wiekuista niechaj im świeci. Niech odpoczywają w pokoju. Amen.

restytucja (z łac. restitutio) – naprawienie szkody, zwrot rzeczy.

rewerencja (z łac. reverentia) – szacunek, uszanowanie, poszanowanie, poważanie, cześć, uważanie, respekt, atencja, uznanie.

rudimenta (łac.) – sprawy elementarne, podstawy, początki.

Salus animárum supréma lex. (łac.)Zbawienie dusz najwyższym prawem.

Sancta Missa (łac.) – Msza Święta.

Sapienti sat. (łac.) – Mądremu dość. Mądremu wystarczy kilka słów.

Sexagésima – Niedziela Sześćdziesiątnicy (Mięsopustna), druga niedziela Przedpościa.

Septuagésima – Niedziela Siedemdziesiątnicy (Starozapustna), pierwsza niedziela Przedpościa.

sine dubio (łac.) – bez wątpliwości, niewątpliwie.

status quo (łac.) – istniejący obecnie niezmieniony stan rzeczy.

status quo ante (łac.) – poprzedni stan rzeczy.

Suáviter in modo, fórtiter in re. (łac.) – W sposób łagodny, lecz mocny co do istoty.

sub conditione (łac.) – pod warunkiem, warunkowo.

Súmmum ius est summa iniúria. (łac.) – Paremia dotycząca prawa stanowionego. Szczyt prawa to szczyt bezprawia. Zbyt ściśle, formalnie wymierzona sprawiedliwość może stać się krańcową formą niesprawiedliwości, krzywdą.

sursum (łac.) – w górę, do góry.

sursum corda (łac.) – w górę serca.

Tempus fugit, aetérnitas manet. (łac). – Czas ucieka, wieczność pozostaje. Czas ucieka, wieczność czeka.

Tolle, lege! (łac.) – Weź, czytaj!

Transfigurátio Dómini Nostri Jesu Christi (łac.) – Przemienienie Pana Naszego Jezusa Chrystusa.

transsubstancjacja (łac. transsubstantiátio) – przeistoczenie; istotowa zmiana chleba i wina w Ciało i Krew Chrystusa, mająca miejsce podczas Mszy Świętej.

unia hipostatyczna – zjednoczenie dwóch natur – boskiej i ludzkiej – w osobie Syna Bożego, Jezusa Chrystusa.

usus (łac.) – zwyczaj.

Verba docent, exempla trahunt. (łac.) – Słowa pouczają, przykłady pociągają.

vére, reáliter, substantiáliter (łac.) – prawdziwie, rzeczywiście, substancjalnie. Tak jest obecny Jezus Chrystus w Najświętszym Sakramencie.


Bibliografia:
Cz. Michalunio SJ (opr.), Dicta. Zbiór łacińskich sentencji, przysłów, zwrotów, powiedzeń, Kraków 2010


Treści katolickie czytajmy codziennie:
 sacerdoshyacinthus.com
 verbumcatholicum.com
 actualia.blog
Dalsze krzewienie powyższych adresów – w Polsce i za granicą –
będzie współpracą w dobrym dziele. A.M.D.G.